Wątroba jest najważniejszym narządem w ustrojowej przemianie materii. Jej nieprawidłowe działanie powoduje groźne zaburzenia w funkcjonowaniu całego organizmu. Jednym z najczęstszych schorzeń tego narządu jest marskość wątroby. Przyczyny rozwoju tej choroby to przede wszystkim duże spożycie alkoholu oraz leków i zły sposób odżywiania. Marskość wątroby może być również konsekwencją wirusowego zapalenia wątroby oraz chorób dróg żółciowych. W wielu przypadkach medycyna nie jest jednak w stanie określić powodu rozwoju tej choroby.

Marskość wątroby polega na zniszczeniu budowy zrazikowej wątroby i uszkodzeniu miąższu przez nadmierny rozwój tkanki łącznej. Skutkiem jest utrudnienie odpływu żylnego i odpływu żółci oraz zaburzenia w funkcjonowaniu wątroby.

Gdy choroba ta przebiega bez żadnych powikłań, dieta jest zbliżona do żywienia normalnego. Natomiast w marskości niewyrównanej dochodzi do upośledzenia czynności wątroby. To schorzenie charakteryzuje się takimi objawami, jak: obrzęki, nadciśnienie wrotne, puchlina brzuszna, żółtaczka, zaburzenia metabolizmu niektórych składników odżywczych. Objawy te muszą być brane pod uwagę podczas układania diety, która powinna być indywidualnie dobierana.

Najważniejsze zasady diety

w wyrównanej marskości wątroby

• Należy dostarczyć odpowiednią ilość energii. Jeżeli masa ciała jest prawidłowa, zaleca się dzienne spożycie 35-40 kcal na kg masy ciała. Kaloryczność diety powinna więc średnio wynosić 2400-2700 kcal. Natomiast jeżeli chory ma zbyt małą masę ciała i obserwuje się objawy niedożywienia, konieczne jest zwiększenie ilości przyjmowanych w pokarmie kalorii do 44 kcal/kg masy ciała.

• Dieta powinna być bogatobiałkowa. Zwiększenie ilości białka jest niezbędne do uzupełnienia niedoborów białek tkankowych, białek osocza oraz procesów regeneracyjnych. Zaleca się spożywanie w ciągu dnia 1,5 g białka/kg masy ciała. Należy dbać o to, aby przynajmniej 1/2 białka (do 2/3) było pochodzenia zwierzęcego. Jego źródłem powinny być przede wszystkim mięso, drób, ryby, mleko i przetwory mleczne oraz jaja.

• Należy zachować ilość tłuszczów taką, jaką zaleca się człowiekowi zdrowemu. Powinna ona zatem wynosić 1 g/kg masy, a więc od 50 do 90 g na dobę. Najlepszym źródłem tłuszczu są przede wszystkim oleje roślinne, margaryny miękkie, masło. Konieczne jest natomiast wykluczenie słoniny, smalcu, bekonu, łoju.

• Źródłem łatwo przyswajalnej energii powinny być węglowodany, których ilość w diecie ma wahać się w granicach od 330 do 400 g. Przekroczenie 400 g na dobę nie jest wskazane z powodu możliwości wystąpienia objawów nietolerancji węglowodanowej.

• Należy ograniczyć ilość cukrów prostych do najwyżej 70 g na dobę. Ich źródłem jest cukier używany do słodzenia napojów, cukier w wyrobach cukierniczych, słodyczach, a nawet w owocach.

• W wątrobie następuje magazynowanie witaminy A, D i K. Dlatego duże znaczenie ma odpowiednia ilość witamin z powodu możliwości wystąpienia ich niedoborów. Spośród witamin należy zwrócić szczególną uwagę na witaminę C i witaminy z grupy B. Zapotrzebowanie na witaminę C wzrasta do 500, a nawet 1000 mg na dobę. Dla porównania zapotrzebowanie na nią u człowieka zdrowego wynosi około 60 mg. Zapotrzebowanie na witaminy z grupy B to: na witaminę B1 30-50 mg, B2 5-10 mg, na witaminy PP 100 mg. W przypadku witaminy A podaż powinna wynosić 5000 j.m. Aby pokryć tak duże zapotrzebowanie na witaminę A i C, należy włączyć do diety dużą ilość warzyw i owoców obfitujących w beta-karoten (prowitaminę A) i witaminę C.

Źródłem witamin z grupy B mogą być drożdże piwne oraz produkty zbożowe.

• W marskości wątroby zdarzają się również niedobory składników mineralnych. Najczęściej dotyczy to wapnia i cynku. Źródłem wapnia w diecie powinny być produkty mleczne. Cynk z kolei jest obecny w chudym mięsie, drobiu i rybach.

• Konieczne jest unikanie spożywania tych produktów, które mogą być przez chorych źle tolerowane. Należy do nich żywność zawierająca dużą ilość błonnika, warzywa kapustne (kapusta, brukselka, kalafior), warzywa strączkowe, warzywa cebulowe (cebula, czosnek). Spośród owoców przeciwwskazane są gruszki i śliwki. Źle tolerowane mogą być również gruboziarniste kasze, pieczywo cukiernicze o dużej zawartości tłuszczu, ryby i wędliny wędzone, tłusta wieprzowina i konserwy. Unikać należy także czekolady i kakao.

• Wszystkie posiłki powinny być przygotowane zgodnie z zaleceniami diety lekko strawnej. Wskazane jest więc gotowanie w wodzie i na parze, duszenie nie poprzedzone obsmażaniem, pieczenie w folii.

• Dzienną rację pokarmowa należy podzielić na 5-6 posiłków. Dzięki temu otrzymujemy posiłki o małej objętości, nie obciążające przewodu pokarmowego.

• W marskości wątroby obowiązuje bezwzględny zakaz picia napojów alkoholowych. Należy również ograniczyć picie kawy i herbaty, zwłaszcza mocnych naparów.

w niewyrównanej marskości wątroby

• Ilość energii i białka powinna być taka sama jak w przypadku wyrównanej marskości wątroby. Jeśli jednak objawy niewydolności nasilają się, należy wtedy ograniczyć ilości białka.

• Nie ma konieczności ograniczania ilości tłuszczu w diecie.

• Z powodu obrzęków i puchliny brzusznej niezbędne jest ograniczenie ilości sodu do około 1200 mg na dobę. Jest to tzw. dieta łagodna ubogosodowa. Oznacza to, że należy zrezygnować z solenia przygotowywanych potraw oraz wyeliminować produkty zawierające duże ilości sodu, takie jak żółte sery, konserwy, wędzonki.

• Innym składnikiem mineralnym, na który należy zwrócić uwagę, jest potas, bowiem z powodu stosowania leków moczopędnych może dochodzić do jego niedoborów. Aby temu zapobiec, należy włączyć do diety bogatopotasowe produkty roślinne, takie jak pomidory, ziemniaki, banany. Warto również sporządzać mocne wywary z warzyw, które dostarczają dużej ilości potasu.

PRZYKŁADOWY JADŁOSPIS

I śniadanie Zupa mleczna: mleko 1,5%, drobny makaron Chleb zwykły z margaryną, polędwicą i pomidorem Herbata z mlekiem
II śniadanie Bułka pszenna z twarożkiem Sok owocowy
Obiad Zupa krem z marchewki Dorsz z rusztu Ziemniaki puree Buraczki
Podwieczorek Banan Jogurt naturalny
Kolacja Pulpeciki cielęce w warzywach Chleb zwykły Sok pomidorowy

---

źródło:"Żyjmy dłużej" 10 (październik) 2000,mgr. Magdalena Makarewicz-Wujec i dr. n. med. Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska z Instytutu Żywności i Żywienia