Istotą schorzenia są zmiany zapalne w jelicie grubym. Wiele badań wskazuje na związek choroby z czynnikami immunologicznymi, choć jej przyczyny nie są do końca określone.

Początkowe rozpulchnienie błony śluzowej jelita prowadzi do zaczerwienienia, zmian krwawiących i ropnych. Podstawowym objawem zapalenia jest biegunka z krwią i śluzem. Powoduje to niedobory pokarmowe przede wszystkim białka i składników mineralnych. Sytuację pogarsza utrata łaknienia, do której może dojść w późniejszym stadium choroby. Konsekwencją tego jest znaczna utrata wagi, odwodnienie, niedożywienie i zaburzenia elektrolitowe.

Choroba występuje najczęściej w krajach Europy Zachodniej oraz w Stanach Zjednoczonych.

Zaostrzenie i remisja

W leczeniu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego ogromną rolę odgrywa dieta. Dla tej choroby są charakterystyczne następujące po sobie okresy zaostrzeń i remisji (czasowe złagodzenie i zniknięcie objawów chorobowych), dlatego musi być ona dostosowana do stadium choroby.

W okresach zaostrzeń stosuje się dietą płynną, a następnie półpłynną - nie dłużej niż 3 dni. Początkowo podaje się soki owocowe, kompoty i gorzką herbatę. Następnie można włączyć kleik z ryżu i kaszki pszennej oraz rozmoczone sucharki. Często stosuje się również gotową dietę syntetyczną, która zapewnia pełne zbilansowanie składników pokarmowych i nie zawiera błonnika pokarmowego.

W okresie przewlekłym w celu uzupełnienia niedoborów pokarmowych stosuje się dietę bogatoenergetyczną o dużej zawartości białka. Zaleca się, aby w ciągu dnia dostarczała ona 2000-3000 kcal. Ilość białka w diecie powinna wynosić 80-120 g.

Leczenie dietetyczne ma również na celu oszczędzanie chorego jelita. Dlatego ogranicza się wszystkie pokarmy, które mogą drażnić śluzówkę jelita, pobudzając jego ruchy robaczkowe. Jest to tzw. dieta ubogoresztkowa - z ograniczeniem ilości błonnika pokarmowego. Zaleca się również zmniejszenie ilości tłuszczu w diecie do 50-70 g. Tłuszcz ten podaje się w postaci surowej do gotowych potraw. Jeśli chory to źle toleruje, zaleca się wtedy podawanie tłuszczów zawierających kwasy tłuszczowe o średnim łańcuchu węglowym (tzw. triglicerydy MCT). Są one najlepiej trawione i wchłaniane przez organizm ludzki. Można je kupić w postaci tłuszczów spożywczych lub specjalnych preparatów.

Najważniejsze zasady diety

• Produkty zbożowe - zaleca się białe pieczywo (chleb, bułki pszenne), sucharki, makaron drobny (typu nitki), kaszę pszenną, ryż. Przeciwwskazane jest pieczywo razowe, grube makarony, grube kasze.

• Mleko i przetwory mleczne - w większości przypadków są przeciwwskazane, chorzy źle je bowiem tolerują. Jeśli nie ma niekorzystnych objawów, można spożywać mleko, maślankę, twaróg chudy.

• Jaja - są zalecane na miękko, a także w postaci omletów na parze, sufletów. Nie wolno jeść jaj smażonych, faszerowanych ani jajecznicy.

• Mięso - powinno się wybierać chude gatunki: cielęcinę, kurczaki, indyki, chudą wołowinę, króliki. Wszystkie tłuste gatunki (wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, dziczyzna) oraz podroby należy wyeliminować.

• Wędliny - są wskazane chude gatunki (polędwica, szynka, parówki odtłuszczone). Trzeba wykluczyć z jadłospisu tłuste gatunki oraz wędliny podrobowe i konserwy.

• Ryby - są doskonałym źródłem białka. Zaleca się chude gatunki, takie jak szczupak, dorsz, sandacz, leszcz. Przeciwwskazane są ryby tłuste wędzone i marynowane.

• Tłuszcze - powinno się spożywać masło lub margaryny miękkie (kubkowe).

• Warzywa - wskazane jest spożywanie ziemniaków, marchwi, dyni, pietruszki, pomidorów. Należy je gotować i rozdrobnić, ewentualnie podawać w formie surowych soków. Nie wolno jeść: kapusty, kalafiora, brukselki, fasoli białej, fasolki szparagowej, grochu, groszku zielonego, soi, cebuli, brukwi, rzodkiewki, kalarepy.

• Owoce - zaleca się spożywanie jabłek, brzoskwiń, moreli (należy usunąć skórkę). Owoce pestkowe trzeba przetrzeć. Można również podawać banany. Przeciwwskazane są gruszki, czereśnie, figi.

• Napoje - można pić słabą herbatę, kawę zbożową, soki owocowe i warzywne. Zabronione są wszystkie napoje gazowane, kawa (zwłaszcza mocna), napoje alkoholowe.

• Desery - należy unikać wyrobów cukierniczych, zwłaszcza tortów, ciast z kremami, z dodatkiem alkoholu lub kawy. Można natomiast jeść galaretki, ciasta bez owoców, orzechy i czekolady.

• Przygotowywanie posiłków - zaleca się, aby potrawy przyrządzać za pomocą gotowania, duszenia (bez wcześniejszego obsmażania) lub pieczenia w folii. Wykluczone są potrawy smażone i pieczone zwykłą metodą oraz zasmażane i zapiekane.

• Przyprawy - nie wolno używać pieprzu, papryki, octu, musztardy, curry, chili, ponieważ z jadłospisu są wykluczone pikantne potrawy. Wskazane jest używanie łagodnych przypraw, takich jak zielona pietruszka, koperek, wanilia, kminek, kwasek cytrynowy, sól i cukier.

• Posiłki powinny być podawane regularnie, ale w mniejszych ilościach. Zaleca się rozłożenie dziennej racji pokarmowej na 5-6 posiłków.

PRZYKŁADOWY JADŁOSPIS

I śniadanie: Bułka pszenna z masłem Parówki cielęce Sok owocowy.
II śniadanie: Chleb pszenny z masłem Jajko na miękko.
Obiad: Rosół z drobnym makaronem Pulpeciki cielęce Ziemniaki pure Marchewka pure Galaretka owocowa.
Podwieczorek: Mus jabłkowy z kaszką manną.
Kolacja: Ryba gotowana Chleb pszenny

---

źródło:"Żyjmy dłużej" 1 (styczeń) 2001,mgr. Magdalena Makarewicz-Wujec i dr. n. med. Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska z Instytutu Żywności i Żywienia